पृथ्वी राजमार्गअन्तर्गत तनहुँको शुक्लागण्डकी नगरपालिका स्थित दुलेगौंडा बजारबाट १२ किलोमिटरको दूरीमा ढोर दरबार अवस्थित छ । समुद्री सतहदेखि एक हजार २७० मिटरको उचाइमा रहेको दरबार परिसर दृश्य अवलोकन गर्ने उपयुक्त स्थान पनि हो ।

तत्कालीन बाइसे चौबीसे राज्य अन्तर्गतको एक ढोर राज्यको यो दरबार इतिहासबारे बुझ्न खोज्नेहरुका लागि उपयुक्त गन्तव्य पनि हो । मध्यपहाडी क्षेत्रको नेपालकै पहिलो पदयात्रा मार्ग मिलेनियम ट्रेकमा पर्ने ऐतिहासिक ढोर दरबारबाट देखिने सूर्योदय र सूर्यास्तले सबैलाई लोभ्याउँछ । अग्लो ठाउँमा रहेको दरबार परिसरबाट शुक्लागण्डकी नगरपालिकाका १२ वटै वडा देख्न सकिन्छ ।

यहाँबाट कास्की, स्याङ्जा, पर्वत, बाग्लुङ, लमजुङ, गोरखा, नवलपरासी लगायतका गण्डकी प्रदेशका अधिकाँश जिल्लाका भू–भागहरु देखिन्छ । ढोर दरबारको नजीकै रजस्थल गाउँ छ । गुरुङ, मगर, ठकुरी, तामाङ र दलित समुदायको मिश्रित बस्ती रहेको पाइन्छ ।

गोरखा दरबारका तत्कालीन राजा इन्द्र राज्यलक्ष्मीले कास्कीकोटका राजासँग मिलेर विसं १८३७ ढोर राज्यमाथि आक्रमण गरेको र आक्रमणमा परेर ढोरका राजा मारिएको इतिहास यो क्षेत्रसँग जोडिएको छ । ढोर राज्यको अन्तिम राजा सिद्धि खाँण ठकुरी हुन् । पछिल्लो समय दरबारलाई पर्यटनको केन्द्र बनाउन सकिने सम्भावना देखेर स्थानीयवासी संरक्षणमा जुटेका छन । दरबारसँगै कुटी, भैरव मन्दिर, खड्ग कालिका मन्दिर र कोटमन्दिर रहेका छन् ।

ढोर मुल्कोट दरबार धेरैलाई मात्र थाहा हुन सक्छ, तर यो १८०० को दशकदेखिको नेपालको प्रमुख ऐतिहासिक पूर्वाधारहरू मध्ये एक स्थल भएका कारणमा पनि यसको महत्व धेरै रहेको छ । यो पर्यटकहरूको लागि एक उत्तम दृश्य हो जहाँबाट तपाईं अन्नपूर्ण र धौलागिरी जस्ता चुचुराहरू सहित पर्वत शृङ्खलाहरूको दृश्यहरू हेर्न सक्नुहुन्छ ।

त्यस्तै, पार्क र पिकनिक स्पट जस्ता अन्य पूर्वाधारहरू यस ठाउँ वरिपरि सिर्जना गरिएका छन्। तपाईं माथिल्लो कालिका मन्दिरको पनि भ्रमण गर्न सक्नुहुन्छ।

यो तनहुको शुक्लागण्डकी नगरपालिकामा रहेको एक महोत्वपूर्ण पर्यटकीय गन्तब्य हो ।

शुक्लागण्डकी नगरपालिका अन्तर्गत पृथ्वीराज मार्गको हलेदीबाट केही मिनेटको दुरीमा पुग्न सकिने बागेडाँडाबाट भुजीकोटसम्म विकास गरिएको पैदल मार्र्ग चरि मार्ग अर्थात बर्ड जोनको रपमा परिचित हुदै जान थालेको छ । नेपालको पहाडी क्षेत्रमा पाइने विभिन्न चराहरुलाई प्रत्यक्ष नियाल्दै र यिनीहरुको चिरविर आवाजको मनोरञ्जन लिदै यात्रा गर्नु यो मार्गको प्रमुख विशेषता रहेको छ । ग्रामिण जनजिवन, परम्परागत शैलिमा निर्माण गरिएको गोरेटो बाटो, धार्मिक एवं ऐेतिहासिक महत्व बोकेका स्थलहरुको दृश्यावलोकन समेत यो गन्तब्यमा भेट्न सकिन्छ ।

शिलादेविको मन्दिर, सिद्ध गुफा, नेपालको राष्ट्रिय फुल लालिगुरास, गिद्धहरुलाई नियाल्न सकिने गिद्धेडाँडा लगायतको स्थानसँगै पोखराका तालतलैया र अन्य जिल्लाहरुको रमणीय दृश्य यो यात्रामा देख्न सकिन्छ । रोधी बस्न भुजीकोट जाने र मेलापात गर्न गाउँलेहरु आउजाउ गर्ने पुरानो मार्ग लकडाउनमा सवारी नचलेपछि स्थानीयहरुको आउजाउले पुन विकास भएको चरि मार्ग विकास समितिका कोषाध्यक्ष सुमन सापकोटाको भनाई छ ।

शुक्लागण्की नगरपालिकाको वडा नम्वर ३ उदेनढुँगा रातमाटामा स्थानीय कालिगढहरुको कौशल प्रयोग गरि निर्माण गरिएको बाघको खोर अवलोकन/अध्ययनका लागि एक महत्वपूर्ण स्थल हो ।

दुलेगौडाबाट सवारीमा १५ मिनेट र पैदल यात्रा मार्फत ४५ मिनेटमै पुग्न सकिने यो स्थानमा विस २०७६ सालमा स्थानीय राजु नेपालीको २२ महिनाका छोरालाई घरमै आएर चितुवाले आक्रमण गरेपछि त्रसित भएका गाउँलेहरुले सुरक्षा र मानव बस्तीमा आउने नरभक्षी चितुवालाई पासोमा पारेर नियन्त्रण लिन यो खोर बनाएको स्थानीय गोकर्ण पुँवरले जानकारी दिनुभयो ।

जंगल र मावनबस्तीको विच भागमा निर्माण गरिएको यो परम्परागत बाघ खोरमा बाख्रा लगायत बाघले सिकार गर्न सक्ने जनावरलाई राखेर पासो थाप्ने गरिन्छ । नगरपालिकाको आर्थिक सहयोग र बन उपभोक्ता समितिले आवश्यक संरचना बनाउन काठ उपलब्ध गराएपछि बाघको खोर निर्माण भएको थियो । बाघ नियन्त्रणमा नआएपनि कालान्तरमा यो स्थान हेर्न जानेहरु बढ्दै जान थालेको स्थानीयहरु बताउँछन् ।

धार्मिक ऐतिहासिक महत्व बोकेको तीनखोले देविको मन्दिर शुक्लागण्डकी नगरपालिका भित्र रहेको एक महत्वपूर्ण धार्मिक स्थलसँगै पर्यटकीय गन्तब्य समेत हो ।

भक्तिभाव सहित तीनखोले पुग्ने हिन्दु धर्मावलम्वीहरु सहित प्राकृतिक वातावरण मन पराउनेहरु जो कोही पनि यो स्थानमा पुग्ने गरेको पाइन्छ । खैरेनीटारबाट सवारीसाधनमा सहज रुपमा पुग्ने सकिने यो गन्तब्य झण्डै ७.५ किलोमिटरको दुरीमा छ । तीनवटाका खोलाको सँगम स्थलमा बनेको मन्दिर हिन्दुहरुको आस्थाको केन्द्र पनि हो । सुन्दर, शान्त, शितल, हरियाली र विभिन्न चराचुरुङ्गीहरुको चिरविर आवाजले मनोरञ्जन प्रदान गर्ने यो स्थानमा खोला र झरनाको समेत दृश्यावलक गर्न सकिन्छ ।

यस मन्दिरमा नवदुर्गामा विशेष पुजा हुने गर्दछ । धार्मिक एवम् पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा स्थिपित यस मन्दिरमा तनहुँ जिल्ला लगायत पाल्पा, कास्की, लम्जुङ, स्याङ्जा, नवलपरासी लगायतका विभिन्न क्षेत्रबाट भक्तजनहरु दर्शन गर्नका लागि आउने गर्दछन् । उनका अनुसार नबोल्नेलाई बोल्ने बनाउने, मनोकांक्षा पुरा गर्ने देविको रुपमा तीनखोलेदेवी प्रसिद्ध रहेको छ ।

सवारी साधन र पैदल दुवै माध्यमबाट सहजै पुग्न सकिने तीनखोले देविको मन्दिर क्षेत्र ध्यान, योग र साधाना गर्नका लागि समेत उपयुक्त रहेको छ ।